27 grudnia – w oktawie (2 klasy) Narodzenia Pańskiego – obchodzimy święto św. Jana Apostoła i Ewangelisty; jednego z trzech (obok Piotra i brata Janowego Jakuba) najważniejszych apostołów, autora pięciu pism Nowego Testamentu.

Św. Jan pojawia się bardzo wiele razy na kartach Pisma Świętego, nie tylko w pismach własnego autorstwa, ale także w Ewangeliach synoptycznych i Dziejach Apostolskich. Łącznie w czterech Ewangeliach czytamy o Janie aż w 31 miejscach (193 wiersze) – częściej spośród apostołów wzmiankowany jest tylko św. Piotr.

Życie św. Jana

Jan był rybakiem, synem Zebedeusza. Początkowo był uczniem św. Jana Chrzciciela, jednak gdy ten – jak czytamy w Ewangelii św. Jana – wskazał na Jezusa, nazywając go Barankiem Bożym, Jan oraz Andrzej, brat Piotra, poszli za Jezusem. Ostateczne powołanie – które opisują św. Mateusz i św. Marek – miało miejsce, gdy Jan wraz ze swoim bratem Jakubem naprawiali sieci:

A gdy poszedł stamtąd dalej, ujrzał innych dwóch braci: Jakuba, syna Zebedeusza, i brata jego, Jana, jak z ojcem swym Zebedeuszem naprawiali w łodzi swe sieci. Ich też powołał. A oni natychmiast zostawili łódź i ojca i poszli za Nim (Mt 4,21-22).

Trzech swoich uczniów: Piotra, Jakuba i Jana, Jezus traktował inaczej. Gdy miał dokonać czegoś szczególnie ważnego, na świadków zabierał tylko tę trójkę. Pewne prawdy objaśniał również jedynie w ich obecności. Tylko oni są obecni przy wskrzeszeniu córki Jaira oraz przy uzdrowieniu teściowej Piotra. Także wyłącznie oni byli świadkami przemienienia na Górze Tabor. Św. Jan wraz ze św. Piotrem został także wyznaczony do przygotowania Ostatniej Wieczerzy, a w czasie jej trwania zajmował miejsce bezpośrednio obok Jezusa.

Jan i jego brat Jakub mieli porywcze charaktery, stąd Jezus nadał im przydomek Boanerges, co oznacza synów gromu. Gdy pewne miasteczko samarytańskie nie przyjęło Jezusa, Jan i Jakub zwrócili się z propozycją, że poproszą, aby spadł ogień z nieba i wygubił jego mieszkańców. Jezus zabronił im tego, ale być może w nawiązaniu do tego wydarzenia zyskali przydomek.

W czasie Męki Chrystusa Jan okazał się najwierniejszym z Apostołów. Jako znajomy arcykapłana, był obecny podczas sądu nad Mesjaszem. Wytrwał przy Nim do samego końca, stojąc pod Krzyżem wraz z Maryją, którą od Chrystusa otrzymał wtedy za Matkę.

Także jako pierwszy z Apostołów uwierzył w zmartwychwstanie Chrystusa.

Wyszedł więc Piotr i ów drugi uczeń i szli do grobu. Biegli oni obydwaj razem, lecz ów drugi uczeń wyprzedził Piotra i przybył pierwszy do grobu. A kiedy się nachylił, zobaczył leżące płótna, jednakże nie wszedł do środka. Nadszedł potem także Szymon Piotr, idący za nim. Wszedł on do wnętrza grobu i ujrzał leżące płótna oraz chustę, która była na Jego głowie, leżącą nie razem z płótnami, ale oddzielnie zwiniętą na jednym miejscu. Wtedy wszedł do wnętrza także i ów drugi uczeń, który przybył pierwszy do grobu. Ujrzał i uwierzył (J 20,3-8).

Jak czytamy w Dziejach Apostolskich, po Zesłaniu Ducha Świętego św. Jan wraz z Piotrem dokonali uzdrowienia chromego przy bramie świątyni (zob. Dz 3,1-11). Następnie obydwaj rozpoczęli pracę misjonarską w Samarii. Po powrocie do Jerozolimy zostali przez dowódców straży świątynnej uwięzieni za głoszenie zmartwychwstania Chrystusa. Ze względu na lud zostali jednak wypuszczeni.

Z przekazów Tradycji wiemy, że św. Jan przez wiele lat przebywał w Jerozolimie, potem prawdopodobnie w Samarii oraz w Efezie, w którym napisał Ewangelię i trzy listy wchodzące w skład kanonu Pisma Świętego. Z Pism wynika, że jako starzec kierował też gminami chrześcijańskimi w Azji Mniejszej. Z Apokalipsy z kolei wiemy, że Jan przebywał na wyspie Patmos, na której doznał objawienia.

Najbardziej popularne opowieści o cudach św. Jana wiążą się z prześladowaniami cesarza Domicjana. Ten ostatni bezskutecznie próbował otruć Apostoła, podając mu kielich zatrutego napoju. Św. Jan wypił zawartość, nie ponosząc żadnego uszczerbku na zdrowiu. Potem cesarz kazał go męczyć, wrzucając do kotła z wrzącym olejem, ale Święty wyszedł z kąpieli odmłodzony.

Św. Jan zmarł w podeszłym wieku ok. roku 98. Jako jedyny z grona Apostołów zmarł śmiercią naturalną.

Pisma Janowe

Ewangelia św. Jana jest najmłodszą ze wszystkich czterech. Egzegeci dzielą ją na dwie części: 1. księgę znaków – rozdziały 1-12, w których znajdują się opisy cudów Jezusa; 2. Księgę męki – rozdziały 13-21. Ewangelia Janowa bardzo różni się od trzech pozostałych (synoptycznych). Św. Jan bardzo szeroko rozwija teologię. Niezwykle dużo miejsca zajmują mowy Jezusa oraz jego polemiki z przywódcami religii żydowskiej. Autor kładzie ogromny nacisk na fakt, że Chrystus był nie tylko prawdziwym Bogiem, ale i prawdziwym Człowiekiem. W czasie, gdy Jan pisał swoją Ewangelię, rodziła się już bowiem pregnoza, której przedstawiciele uważali, że Ciało Chrystusa nie było prawdziwe. Ewangelię Janową cechuje też charakterystyczna rytmika, autor zdradza upodobanie do niektórych zwrotów, co pomaga w medytowaniu nad tekstem i wyciąganiu z niego najgłębszych prawd. Dlatego też pismo to określa się także „Ewangelią duchową”. Ideą przewodnią Ewangelii jest wiara w Chrystusa: „Na tym polega dzieło Boga, abyście uwierzyli” (J 6,29).

W listach św. Jan zwraca uwagę przede wszystkim na fakt, że podstawową drogą chrześcijanina, tego, który wierzy w Jezusa, jest miłość do Boga i do ludzi. Chodzi o realną miłość, która objawia się w czynach wobec bliźniego. Owa miłość powinna cechować całą wspólnotę: „Jeżeli miłujemy się wzajemnie, Bóg trwa w nas i miłość ku Niemu jest w nas doskonała” (1 J 4,12).

Apokalipsa św. Jana powstała podczas prześladowań pierwszych chrześcijan jako księga nadziei – dla pocieszenia, tych którzy byli poważnie doświadczani przez cesarza oraz przywódców Synagogi. Księga ukazuje trudne, niekiedy dramatyczne dzieje ludzkości i Kościoła, a następnie Sąd Ostateczny i ostateczny triumf Kościoła.

Ikonografia i zwyczaje

W ikonografii św. Jan jest przedstawiany przede wszystkim za pomocą symbolu orła, będącego symbolem zarówno jego osoby, jak i jego Ewangelii. Ta bowiem uważana jest za najgłębszą pod względem myśli teologicznej, za najwyższy wzlot ducha. Postać lecącego orła pojawia się też w Apokalipsie jako symbol wszechświata. Św. Jan jest też ukazywany jako piszący księgę. Na przedstawieniach wraz z innymi apostołami znajduje się zazwyczaj w bliskości Jezusa. Bywa też przedstawiany wraz z Maryją: pod krzyżem oraz podczas jej Zaśnięcia.

Zwyczajem związanym ze świętem św. Jana Apostoła jest błogosławieństwo i kosztowanie wina. Ta wielowiekowa tradycja zachowała się do dziś w wielu parafiach w Polsce. Zwyczaj jest związany z legendą głoszącą, że Jan, nie ponosząc żadnego uszczerbku na zdrowiu, wypił kielich zatrutego napoju, by ukazać prawdziwość wiary, którą głosi.

Święty Janie, Apostole i Ewangelisto, ucz nas, czym jest prawdziwa wiara w Jezusa. Pomagaj nam praktykować miłość w życiu codziennym. Naucz nas miłości do Chrystusa i Jego Najświętszej Matki.

Opracował: Paweł Pomianek

Źródło:
„Nasza Arka”, nr 12 (156)/2013: Umiłowany: Św. Jan Ewangelista.
Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, Poznań (Pallotinum) 2000.

Poleć innym!