Justyna Mach

Mój Skarbuś tak cudownie potrafi… Moja Królewna nauczyła się już…

Ile razy, słuchając rozmów mam, babć, tatusiów, można usłyszeć chwalenie się osiągnięciami naszych milusińskich? Kiedy pojawiają się na świecie dzieci, często długie rozmowy poświęcone są właśnie im. Wspaniały jest ten zachwyt. Trzeba powiedzieć, że to naturalna kolej rzeczy i tak właśnie powinno być. Czy jednak wiemy, co i kiedy dziecko powinno już umieć? Czasem źródłem odpowiedzi na to pytanie jest porównywanie maluszka z innymi dziećmi w podobnym wieku. Ale czy takie podejście jest wystarczające?

Pewne normy rzeczywiście zostały opracowane w oparciu o badania dzieci w danym wieku. Trzeba jednak pamiętać, że każde rozwija się w określonym tempie, a rozbieżności pomiędzy dziećmi w tempie rozwoju bywają naprawdę spore. Nie można więc przerażać się, że jakiś inny maluszek potrafi zrobić już coś, czego nasza pociecha jeszcze nie umie. Oczywiście znaczne opóźnienia są niepokojące i mogą wiązać się z potrzebą skonsultowania się z lekarzem.

Jakie więc są typowe umiejętności i zabawy dziecka w danym okresie życia? Żeby odpowiedzieć na to pytanie, trzeba wcześniej podzielić samo dzieciństwo na pewne etapy. Czas od urodzenia dziecka do trzech lat to okres wczesnego dzieciństwa. W jego obrębie wyróżnia się jeszcze etap niemowlęcy – do ukończenia pierwszego roku życia oraz poniemowlęcy. Później następuje okres średniego dzieciństwa, który trwa od trzeciego do szóstego roku życia. Późnym dzieciństwem natomiast nazywamy czas od siedmiu do jedenastu lat.

Prawidłowy rozwój niemowlęcia

Pora więc odpowiedzieć na pytania: co i kiedy potrafi zrobić niemowlę? oraz w jaki sposób się z nim bawić?

W przypadku niemowlęcia trudno mówić o zabawie w pełnym tego słowa znaczeniu i jest ona związana przede wszystkim ze zmianą położenia ciała i poruszaniem się, a także manipulowaniem przedmiotami (np. grzechotką).

Rozwój ruchowy

W tym artykule zajmę się pierwszym z tych zjawisk, a mianowicie rozwojem ruchowym. U takiego maleństwa rozpoczyna się on od głowy i stopniowo zaczyna obejmować tułów, a następnie nogi. Niezwykle ważne jest układanie dziecka na brzuszku. Pozycja ta jest wskazana już w okresie noworodkowym (pierwszy miesiąc życia) po odpadnięciu pępowiny. W tym czasie maleństwo, leżąc na brzuszku, ma podkurczone rączki i nóżki we wszystkich stawach. W tej pozycji opiera się na nadgarstkach, mostku i kolankach, a jego brzuszek jest lekko uniesiony. Przylega jednym policzkiem do powierzchni i jest w stanie odwrócić główkę na drugi – nisko nad podłożem.

Stopniowo można obserwować, że niemowlę unosi główkę coraz pewniej i na coraz dłużej. W trzecim miesiącu życia powinno już, utrzymując się na dłoniach lub przedramionach, dźwigać ją bez charakterystycznego dla wcześniejszego okresu opadania i podnoszenia przypominającego dziobanie. Dzięki tym ćwiczeniom niemowlę podciągane do pozycji siedzącej powinno sztywno utrzymywać główkę. Potem zaczyna poruszać nią na boki. Leżąc na plecach, stabilnie przylega do podłoża, podkurcza nóżki w taki sposób, że podudzia są położone równolegle do powierzchni, na której się znajduje. Często łączy rączki nad środkiem swego ciała.

Następnie między czwartym a piątym miesiącem zaczyna obracać się na boki. U pięciomiesięcznego dziecka można zaobserwować w pozycji na brzuszku tzw. „pływanie”, kiedy unosi główkę i odrywa rączki i nóżki od podłoża.

Miesiąc później oparte dłońmi i udami na podłodze niemowlę potrafi unieść brzuszek nad ziemię. Półroczne maleństwo umie też przewracać się z pleców na brzuszek i odwrotnie. Zdobyte umiejętności pozwalają mu na wykręcanie się i wyginanie w różne strony dookoła osi własnego ciała.

W wieku siedmiu miesięcy rozpoczyna się pełzanie na brzuszku (nóżki są bezwładne, a ruch odbywa się dzięki sile mięśni rączek). W tym czasie lub w ósmym miesiącu pojawia się także pozycja czworaczna, podczas której dziecko wykonuje ruchy przesuwania ciała do przodu i do tyłu nazywane „huśtaniem”. Może także wykonywać „siad boczny”, gdy zatrzyma się podczas przewracania na bok i podeprze na przedramieniu, oraz „siad skośny”, kiedy podeprze się na wyprostowanej ręce i jednym pośladku.

Około ósmego, dziewiątego miesiąca życia niemowlę uczy się samodzielnie siadać. Przewraca się z pleców na brzuszek, następnie się opierając na rączkach, unosi się na kolana i siada. W tym czasie rozpoczyna się także raczkowanie, czyli poruszanie na rączkach i kolanach. Dzięki tym manewrom dziecko dociera do przedmiotu, którego może się przytrzymać, a następnie wstaje.

Pomiędzy dziesiątym a dwunastym miesiącem życia niemowlę zaczyna chodzić. Początkowo porusza się do boku, np. wzdłuż mebli czy ściany, a dopiero potem pojawiają się kroki do przodu. Oczywiście trudno jest takiemu maleństwu precyzyjnie skręcać czy zatrzymywać się. Każdy dzień ćwiczeń pozwala jednak na doskonalenie zdobytych umiejętności. Od dzieci możemy się uczyć niebywałej cierpliwości czy wręcz uporu w powstawaniu z upadków. Ich ciekawość świata, energia i ufność to kolejne cechy, których wielu dorosłych może im pozazdrościć.

Artykuł jest jedynie krótkim opisem ogromnych przemian zachodzących w sferze ruchowej w pierwszym roku życia małego człowieka. W kolejnym postaram się przybliżyć etapy rozwoju chwytu u niemowlęcia.

*****

Rozpoczęliśmy cykl porad dotyczących konkretnych sytuacji wychowawczych na różnych etapach rozwoju, których udziela p. Justyna Mach. Jeśli masz pytanie, możesz pisać pod adresem pedagog@es.info.net Gwarantujemy pełną anonimowość.

*****

Justyna Mach, pedagog, autorka książek Kształtowanie osobowości dziecka w rodzinie oraz Dziecko partnerem w komunikacji i szczęśliwa mama Filipa, Emilki i Miłosza. Jest zafascynowana rozwojem człowieka, zwłaszcza w okresie dzieciństwa. Doświadczenie zawodowe zyskała, pracując jako pedagog szkolny i opiekun świetlicy. Bierze udział w projekcie, w ramach którego osoby potrzebujące pomocy pedagogicznej mogą skorzystać z bezpłatnych porad.

Zdjęcie główne: Photoxpress.com.

Poleć innym!