Julian Fałat, Popielec, 1881

Czterdziestodniowy post przed Wielkanocą znany jest w Kościele już od IV wieku. Środa jako początek Wielkiego Postu weszła ostatecznie do katolickiego kalendarza w 1570 r. Ten najbardziej dostojny i poważny okres liturgiczny rozpoczyna się więc na 46 dni przed uroczystością Zmartwychwstania. Tradycyjnie do dni postnych nie były wliczane niedziele.

Zwyczaj posypania głów popiołem na znak pokuty był odnotowywany już w VIII wieku. Z kolei od X w. zaczęto praktykować święcenie popiołu. W XI w. papież Urban II wprowadził ten zwyczaj jako obowiązujący dla całego Kościoła powszechnego. To wówczas ustalono także, iż popiół ma pochodzić z palm święconych rok wcześniej w Niedzielę Palmową.

W czasie posypywania głów popiołem kapłan wypowiada słowa Pisma Świętego, mając do wyboru dwie formuły: 1. „Prochem jesteś i w proch się obrócisz” (Rdz 3,19); 2. „Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię!” (Mk 1,15). Pierwsza akcentuje bardziej naszą znikomość i przemijanie. Druga przypomina o naszej grzeszności i konieczności wewnętrznej przemiany. Obie wskazują na naszą zależność od Boga, konieczność głębszego zawierzenia, pracy nad sobą. Obie ustawiają nas w perspektywie ostatecznego celu – życia wiecznego. Aby otrzymać niezasłużony dar zbawienia, spoglądając na przykład Zbawiciela, który oddał za nas życie, powinniśmy pokutować, więcej się modlić i pełnić dzieła miłosierdzia.

Środa Popielcowa jest obecnie jednym z dwóch dni w czasie roku liturgicznego, gdy zgodnie z odpowiednimi kanonami Kodeksu Prawa Kanonicznego obowiązuje nas post ścisły (spożywamy w tym dniu maksymalnie trzy posiłki, w tym tylko jeden do syta). Obowiązkiem postu objęte są osoby od 18. do 60. roku życia. KPK w numerze 1249 wyjaśnia, dlaczego taki wspólny post członków Kościoła ma swoje znaczenie:

Wszyscy wierni, każdy na swój sposób, obowiązani są na podstawie prawa Bożego czynić pokutę. Żeby jednak wszyscy przez jakieś wspólne zachowanie pokuty złączyli się między sobą, zostają nakazane dni pokuty, w które wierni powinni modlić się w sposób szczególny, wykonywać uczynki pobożności i miłości, podejmować akty umartwienia siebie przez wierniejsze wypełnianie własnych obowiązków, zwłaszcza zaś zachowywać post i wstrzemięźliwość, zgodnie z postanowieniami zamieszczonych poniżej kanonów.

W tym dniu obowiązuje również wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych.

W Ewangelii usłyszymy, jak powinny być praktykowane post, pokuta oraz inne uczynki pobożne, tak by były miłe Bogu. Jest to swego rodzaju program nie tylko na post w Środę Popielcową, ale także na cały okres Wielkiego Postu.

Kiedy pościcie, nie bądźcie posępni jak obłudnicy. Przybierają oni wygląd ponury, aby pokazać ludziom, że poszczą. Zaprawdę, powiadam wam: już odebrali swoją nagrodę. Ty zaś, gdy pościsz, namaść sobie głowę i umyj twarz, aby nie ludziom pokazać, że pościsz, ale Ojcu twemu, który jest w ukryciu. A Ojciec twój, który widzi w ukryciu, odda tobie.

Zewnętrznej pokucie powinno towarzyszyć wewnętrzne przekonanie o jej istotności oraz właściwa intencja. Podejmowanie praktyk pokutnych nie powinno nam odbierać radosnego usposobienia, co więcej, powinno nas zachęcać także do uczynków miłosierdzia. Jak wskazuje Kodeks Prawa Kanonicznego w przytoczonym powyżej fragmencie, praktyce pokutnej powinno towarzyszyć wierniejsze wypełnianie swoich obowiązków, które również może się stać aktem umartwienia.

Paweł Pomianek

Źródło:
Wielki Post, Brewiarz.pl.
Dk. Marcin Piasecki, Wyjątkowy dzień: Środa Popielcowa, Opoka.org.pl.

Poleć innym!