Paweł Pomianek ●

Oktawę rozumie Kościół jako jeden wielki dzień świąteczny obchodzony jeszcze przez tydzień po samej uroczystości. Oktawa Wielkanocy jest najważniejszą spośród oktaw roku liturgicznego. Każdy jej dzień jest obchodzony w randze uroczystości, dlatego Oktawa ta znosi wszelkie posty (także wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych).

Radość, która wybucha w Kościele z racji tego, że Chrystus zmartwychwstał, jest tak wielka, że Kościół przedłuża ją na cały tydzień. Oktawa Zmartwychwstania jest obchodzona już od III wieku, jest najważniejszą, a jednocześnie najstarszą oktawą w liturgii Kościoła. Początkowo w czasie Oktawy odbywały się szczególnie uroczyste nabożeństwa i katechezy dla dorosłych ochrzczonych w Wielką Sobotę.

Ze względu na rangę uroczystości Zmartwychwstania – najważniejszego święta roku liturgicznego – oraz jego Oktawy wszelkie inne uroczystości, które miałyby wypaść w tym czasie zgodnie z kalendarzem liturgicznym, są przesuwane na pierwszy dzień po zakończeniu Oktawy. W zależności od tego, kiedy wypadają Święta, może tak być w przypadku Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny czy uroczystości św. Wojciecha.

Przez wieki Kościół obchodził wiele oktaw różnych uroczystości. Większość z nich została zniesiona podczas reformy liturgicznej papieża Piusa XII w 1955 r. Zniesiono wówczas m.in. oktawę uroczystości Bożego Ciała, która w polskiej tradycji ludowej obchodzona jest do dziś. Spośród oktaw, które pozostały po tamtej reformie, ostatnia duża reforma, czyli posoborowa reforma liturgii z roku 1969, pozostawiła tylko dwie: Oktawę Zmartwychwstania Pańskiego oraz oktawę Narodzenia Pańskiego. Zniesiono trzecią bardzo starożytną i szczególnie ważną – oktawę uroczystości Zesłania Ducha Świętego. Ciekawe, że w dokumentach liturgicznych obecnie używa się konsekwentnie takiej właśnie pisowni: dużą Oktawę – wielkanocną – zapisujemy od wielkiej litery; małą oktawę – Bożego Narodzenia – od małej litery.

Ten fakt podkreśla różną rangę obu obchodów. Dni Oktawy Zmartwychwstania mają rangę uroczystości (odwołując się do terminologii tradycyjnej, jest to oktawa pierwszej klasy) i podobnie jak wszystkie inne uroczystości znoszą wszelkie posty, także piątkową wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych. Wydaje się, że podejmowanie w tym czasie jakichkolwiek postów jest poważnym nietaktem względem kościelnej tożsamości. (Zob. więcej w Dzienniku Parafialnym w artykule: Oktawa Wielkanocy znosi wszelkie posty). Z kolei dni oktawy uroczystości Narodzenia Pańskiego mają tylko rangę święta (oktawa drugiej klasy) i same w sobie nie znoszą postów oraz wstrzemięźliwości od pokarmów mięsnych.

Niedzielę kończącą Oktawę Wielkanocy przez wieki nazywano Niedzielą Białą lub Przewodnią. „Białą” zwała się ona od białych szat, które nowo ochrzczeni chrześcijanie nosili od Wielkiej Soboty przez całą Oktawę. Jak czytamy w starym mszaliku z I połowy XX wieku, w tym dniu „złożywszy szaty białe ukazywali się w ubraniach zwykłych, zachowując jednak w sercach nadal nieskazitelną biel: czystość”.

W diecezjach polskich od 1997 r., a w całym Kościele od roku 2003 niedziela ta jest obchodzona jako uroczystość Miłosierdzia Bożego. Wolę, by ta niedziela była poświęcona Bożemu Miłosierdziu, wyraził sam Chrystus w objawieniach prywatnych skierowanych do św. Faustyny. (Zob. artykuł o Niedzieli Miłosierdzia w naszej rubryce).

Warto dodać, że Ewangelia odczytywana w tym dniu przywołuje zarówno ukazanie się Chrystusa w dniu Zmartwychwstania, jak i tydzień później – właśnie ósmego dnia od Wielkanocy, niejako spinając klamrą cały uroczysty obchód Święta Zmartwychwstania.

Modlitwa: Spraw, prosimy Cię, Wszechmogący Boże, abyśmy, kończąc uroczystości wielkanocne z Twojej szczodrobliwości przechowali je w obyczajach i w życiu, przez Pana naszego Jezusa Chrystusa… (Kolekta Niedzieli Białej sprzed reformy liturgicznej).

Na podsumowanie zabawna grafika, która w związku z Oktawą pojawiła się na Facebooku, przygotowana przez Dayenu.pl. Warto nie tylko się uśmiechnąć, ale i wziąć sobie do serca to, o czym przypomina…

Źródło:
Życie chrześcijańskie w obrzędach Kościoła. Modlitewnik liturgiczny, ułożył ks. dr Kazimierz Thullie, Lwów–Warszawa 1928.

Poleć innym!