Św. Efrem to kaznodzieja, diakon, poeta, komentator Pisma Świętego, święty Kościoła katolickiego i prawosławnego, święty mnich i Doktor Kościoła, zaliczany do wielkich Ojców Kościoła oraz Pustyni, przez swoją działalność poetycko-teologiczną kojarzony zwłaszcza z Wielkim Postem. Należy dodać, że wśród wszystkich Doktorów Kościoła tylko Efrem był diakonem, który w swojej pokorze chciał pozostać nim aż do końca swoich dni.

Urodził się około 306 r. w Nissibis, mieście na pograniczu Persji i Bizancjum. Historycy nie są zgodni co do kwestii wiary jego rodziców. Według większości naukowców, jego matka, urodzona w Amidzie (dzisiejsze Diyarbakir w Turcji), była chrześcijanką, a ojciec, pochodzący z Nissibis – kapłanem pogańskim. Na starość przyjął on chrześcijaństwo i razem ze swoją żoną poniósł męczeńską śmierć za rządów króla Szabura II.

Pisma hagiograficzne podają, że Efrem został ochrzczony w wieku 18 lat. Jego niechęć dla pogańskich kultów magicznych sprawiła, że ojciec – jeszcze wtedy poganin – wygnał go z domu. Młody człowiek znalazł schronienie u św. Jakuba, biskupa miasta. Ujęty pobożnością i żywą inteligencją Efrema, biskup przyjął go do swojej szkoły, gdzie młodzieniec wyróżniał się poziomem moralnym i sukcesami w nauce. Biskup uczynił go wówczas nauczycielem, a następnie zwierzchnikiem swojej słynnej szkoły, mianował diakonem, a wedle niektórych historyków uczynił także swoim sekretarzem podczas Soboru Nicejskiego w 325 roku.

Św. Jakub, zachwycony wiarą i erudycją Efrema, postanowił udzielić mu także święceń kapłańskich. Czując się niegodnym i nie wiedząc, jak opierać się naleganiom swojego mistrza, Efrem udał, że popada w szaleństwo i pozostał diakonem.

U boku biskupów Nissibis: Jakuba i Wologeriusza, spędził Efrem większość swojego życia. Wyręczał ich w głoszeniu kazań i w administracji. Należał do najzagorzalszych przeciwników herezji ariańskiej. Uczestniczył zapewne ze swoim biskupem w wielu synodach.

Gdy w roku 367 miasto zdobyli Persowie, wyemigrował do Edessy. Podobnie jak jego mistrz, połączył aktywne życie z kontemplacją W Edessie założył znaną szkołę i rozwinął pełną działalność kaznodziejską i pisarską. Prowadził także miejscowy chór katedralny. Na swoje schronienie wybrał grotę, gdzie spędzał noce na modlitwie i studiowaniu świętych ksiąg. Gdy Edessę ogarnęła epidemia, Efrem porzucił swoją pustelnię i księgi, by pielęgnować chorych, podtrzymywać na duchu płaczących oraz żebrać dla nich o pomoc i jałmużnę.

Dla zapoznania się z sytuacją Kościoła odwiedził pobliską Kapadocję i jej metropolitę, św. Bazylego Wielkiego. Następnie udał się do Egiptu, gdzie w Aleksandrii spotkał się ze św. Atanazym. W roku 372 powrócił do Edessy, gdzie 9 czerwca 373 r. oddał duszę Bogu. W przededniu śmierci, Efrem poprosił swoich uczniów i przyjaciół, aby modlili się za niego, pochowali bez jakiegokolwiek przepychu, okryli jego ciało jedynym mnisim habitem i ze względu na grzeszność nie umieszczali  pod ołtarzem, ale na cmentarzu, wśród cudzoziemców, do których należy. Cieszył się jednak tak wielką czcią, że zaraz po śmierci jego grób stał się miejscem licznych pielgrzymek. Nad jego grobem wzniesiony został klasztor. Po inwazji Kurdów w 1145 r., krzyżowcy przewieźli jego szczątki wraz z innymi relikwiami do Rzymu. Papież Benedykt XV ogłosił go Doktorem Kościoła.

Efrem był wybitnym egzegetą i kaznodzieją. Została po nim bardzo bogata spuścizna literacka. Składają się na nią dzieła egzegetyczne i apologetyczne, homilie, a przede wszystkim hymny – słynne Pieśni Nissybijskie. Efrem ułożył 56 hymnów przeciwko heretykom, 87 o wierze, 4 przeciwko cesarzowi Julianowi Apostacie, 15 o raju, mowę o Jezusie Chrystusie, mowę o Prologu Ewangelii św. Jana, 51 hymnów o tajemnicy Chrystusa i dziewictwie, 52 o Kościele, 2 o marności tego świata, 1 o liście do pustelników Edessy, a także traktaty o pouczeniach Jonasza dla Niniwy i o pokucie. Jego hymny liturgiczne przetłumaczono na języki: grecki, ormiański, łaciński i wiele innych. Stworzył 16 hymnów o Narodzeniu Chrystusa i Epifanii, 8 o Wielkim Poście i Zmartwychwstaniu, 8 o Ukrzyżowaniu, 21o opłatku, 12 o Męczennikach i Wyznawcach, 15 hymnów alfabetycznych o swoim mistrzu życia pustelniczego, Abrahamie al Kaiduni, 24 o św. Julianie, 1 o Machabejczykach, 1 traktat o deszczu, 77 hymnów De Nisibena o wojnach Nisibis przeciw Persom i o następcach św. biskupa Jakuba. W wielu tekstach Efrem wyrażał swe przywiązanie i cześć do Matki Bożej.

Efrema nazywa się często “harfą Ducha Świętego”. Z utworów pełnych żarliwości i poetyckiego natchnienia wyłania się osobowość wrażliwa, ciepła, o urzekającej pobożności. Jest największym poetą syryjskim, jednym z największych poetów chrześcijańskich. Jego dzieła, według współczesnego mu św. Hieronima (+420), były w wielu kościołach czytane po fragmentach z Pisma Świętego.

Chociaż od śmierci św. Efrema minęło już ponad 1600 lat, echo jego hymnów i modlitw rozbrzmiewa wciąż pod sklepieniami wszystkich świątyń chrześcijańskich – syryjskich, maronickich, chaldejskich, ormiańskich, koptyjskich, indyjskich, etiopskich, greckich i łacińskich, aż po słowiańskie i rosyjskie.

Grecy wspominali świętego w dniu 28 stycznia. U Bedy widniał pod dniem 9 lipca, natomiast Florus jego wspomnienie umieścił pod dniem 1 lutego. Tam też do niedawna widniało ono w Martyrologium Rzymskim. Wedle kalendarza liturgicznego z 1963 r. jego wspomnienie obchodzimy w tym tygodniu – 18 czerwca. Reforma liturgiczna z roku 1969 przywróciła dla niego 9 czerwca.

Modlitwa św. Efrema Syryjczyka

Duchu Święty, Boże, Miłości Przedwieczna Ojca i Syna! Racz zesłać mi owoc miłości, abym Cię godnie kochał; radości, abym się napełnił świętą pociechą; pokoju, dla zupełnego ukojenia mej duszy; owoc cierpliwości, do cierpliwego znoszenia wszystkich doświadczeń. Udziel mi gorliwości w pracy i służbie Bożej; dobroci, która by mnie czyniła miłym dla wszystkich; mądrości, abym umiał unikać grzechów; łagodności, abym z pokorą przyjmował od moich bliźnich wszelkie zło. Ześlij mi owoc wiary, abym mocno wierzył słowu Bożemu; skromności, abym się zachowywał przykładnie we wszystkim; wstrzemięźliwości i czystości, abym zachował ciało w świętości, jaka należy się Twemu przybytkowi. Spraw, abym zachowując na ziemi czyste serce, zasłużył oglądać Cię w niebie i cieszyć się z Tobą na wieki. Amen.

Oprac. Jaromir Kwiatkowski

Źródła:

http://www.brewiarz.pl/czytelnia/swieci/06-09a.php3

http://www.traditia.fora.pl/patrystyka,22/sw-efrem-syryjczyk-harfa-ducha-sw,7154.html

http://www.voxdomini.com.pl/modlitwy/efrem.html

Poleć innym!