Oktawa Bożego Narodzenia
Szopka bożonarodzeniowa na deptaku w Iwoniczu-Zdroju, rok 2013. Fot. Renata Kwiatkowska
W liturgii obchody Bożego Narodzenia trwają osiem dni, od 25 grudnia do 1 stycznia. Jest to tzw. oktawa. Ma ona swoją wielowiekową tradycję.
Pierwszy dzień, 25 grudnia, obejmuje obchody liturgiczne samej tajemnicy Narodzenia Pańskiego.
Drugi dzień, 26 grudnia, poświęcony jest św. Szczepanowi, diakonowi i pierwszemu męczennikowi. Kult liturgiczny św. Szczepana znany jest od IV wieku. W państwie Karolingów, a następnie w innych krajach zachodnich i północnych św. Szczepan stał się patronem koni, dlatego 26 grudnia święcono owies. W niektórych parafiach zwyczaj ten nadal jest pielęgnowany..
Trzeci dzień oktawy, 27 grudnia, poświęcony jest św. Janowi Apostołowi. Jego kult liturgiczny istniał już od IV wieku. W dniu św. Jana święci się wino i podaje się wiernym do picia: Bibe amorem s. Joannis. Spożywanie pokarmu albo napoju na cześć względnie pamięć Boga, jest powszechnym zwyczajem religijnym. Już w starożytności chrześcijańskiej (Cezary z Arles) czyniono to na cześć różnych świętych, ale tylko wino św. Jana otrzymało od XIII wieku błogosławieństwo i dlatego utrzymało się do dziś. Zwyczaj nawiązuje do legendy z VI wieku, według której po modlitwie i znaku krzyża, św. Jan bez szkody spożył zatrute wino i przez to nawrócił pogańskiego kapłana..
Czwarty dzień oktawy, 28 grudnia, to święto Młodzianków, wprowadzone do liturgii w V wieku. Młodziankowie to dzieci z Betlejem i okolicy, które niewinnie musiały oddać życie dla Chrystusa. Historia tego wydarzenia stała się treścią obchodu liturgicznego.
Dni następne, tj. 29, 30 i 31 grudnia, zgodnie z prawami oktawy, są dalszym ciągiem obchodów Bożego Narodzenia. W tym czasie przypadają dwa wspomnienia dowolne: św. Tomasza Becketa, biskupa i męczennika (29 grudnia) i św. Sylwestra I, papieża (31 grudnia).
W niedzielę w czasie oktawy przypada święto Najświętszej Rodziny: Jezusa, Maryi i Józefa. Kult Najświętszej Rodziny szerzył się w XVII wieku jako spontaniczna reakcja na demoralizujące skutki wojny trzydziestoletniej (1618-1648), które w szczególny sposób dotknęły rodziny. Kult Najświętszej Rodziny zwracał wtedy uwagę na wzór życia rodzinnego.
Ostatni dzień oktawy Bożego Narodzenia wypada 1 stycznia – jest to uroczystość Maryi Bożej Rodzicielki.
Na zakończenie roku cywilnego odprawia się uroczyste nabożeństwo, aby zdać sprawę Bogu z powierzonego czasu, przeprosić za grzechy i dziękować za odebrane łaski. Dawniej obchodzono w Polsce wieczór sylwestrowy w nastroju poważnym, żegnając stary rok modlitwą. Zabawę nocną przyjęto z Zachodu.
Warto zaznaczyć, że oktawa Bożego Narodzenia pod pewnymi względami różni się od – również 8-dniowej – oktawy Wielkiej Nocy. W oktawie Wielkiej Nocy wszystkie dni mają taką samą rangę jak Niedziela Zmartwychwstania, a okres ośmiu dni traktowany jest jak jeden dzień, jako jedno święto, jako dzień najradośniejszy. Wszystkie dni oktawy Wielkanocy traktowane są jako uroczystości, co oznacza, że nie przyjmują one niejako dodatkowych świąt czy wspomnień, jak to jest w przypadku oktawy Bożego Narodzenia. Dlatego też w oktawie Wielkanocy nie obowiązuje post w piątek.
Źródło:
http://www.meczennicy.waw.pl/main.php?p=8&content=kalendarz/boze_narodzenie.html
http://www.swkazimierz.mkw.pl/oktawa-wielkiej-nocy/
