Paweł Pomianek ●

27 kwietnia 2014 r. na Placu Świętego Piotra, wraz z papieżem Janem Pawłem II, kanonizowany został przez ojca świętego Franciszka – Jan XXIII, Angelo Giuseppe Roncalli (lata życia: 1881–1963).

Za największe wydarzenie pontyfikatu „Dobrego Papieża” uznawane jest zwołanie przez niego Soboru Watykańskiego II, którego dokumenty i ich późniejsza realizacja w dużej mierze zmieniły oblicze Kościoła drugiej połowy XX wieku. Trzeba jednocześnie pamiętać, że papież Jan przewodniczył jedynie pierwszej z czterech sesji soboru, a w okresie przygotowań do soboru wspierał kard. Alfredo Ottavianiego, jego komisję przygotowawczą, bez zastrzeżeń aprobując przygotowane przez nią na sobór schematy, odrzucone później przez ojców podczas samego zgromadzenia. Święty Jan XXIII twórczo potrafił łączyć otwieranie się na nowości i pastoralne uwspółcześnianie głoszenia doktryny Kościoła z dużym konserwatyzmem dotyczącym m.in. liturgii, języka łacińskiego, formacji kapłańskiej.

Młodość, kapłaństwo, okres kardynalski

Angelo Roncalli urodził się 25 listopada 1881 r. w biednej rodzinie chłopskiej w Sotto il Monte w prowincji Bergamo jako czwarte z jedenaściorga dzieci. Od młodości był człowiekiem pełnym dobroci i pogody ducha. Obecnie na jego cześć rodzinna wioska nosi nazwę Sotto il Monte Giovanni XXIII.

Już w seminarium Angelo zaczął spisywanie duchowych notatek i czynił to aż do późnej starości. Wydane jako „Dziennik duszy”, bardzo przybliżają życie wewnętrzne Świętego i jego postać.

Święcenia kapłańskie przyjął w 1903 r. Pracował jako sekretarz biskupa Bergamo, był wykładowcą w seminarium, redagował biuletyn „Życie diecezjalne” i duszpasterzował Akcji Katolickiej. W 1925 r. mianowano go oficjałem w Bułgarii i tytularnym arcybiskupem Areopolis. Jako swoje hasło biskupie wybrał Obedientia et Pax (Posłuszeństwo i Pokój) – stało się ono jego mottem przewodnim.

W 1931 r. został nominowany delegatem apostolskim w Bułgarii. Później pełnił także funkcję delegata w Turcji i Grecji. W 1944 r. papież Pius XII ustanowił go nuncjuszem apostolskim w Paryżu. Od 1951 r. abp Roncalli był także stałym obserwatorem przy UNESCO.

W styczniu 1953 r. został mianowany kardynałem oraz patriarchą Wenecji. Będąc kardynałem, należał do trzech rzymskich dykasterii: Kongregacji ds. Kościołów Wschodnich, Kongregacji Rozkrzewiania Wiary i Kongregacji ds. Zakonników.

28 października 1958 r. w trzecim dniu (dwunastym głosowaniu) konklawe po śmierci Piusa XII kardynałowie obrali go papieżem. Jak wówczas twierdzono, ze względu na zaawansowany wiek i chorobę nowego papieża – miał to być pontyfikat przejściowy. Okazał się jednak niezwykle istotny, a sam papież, pełniąc swoją posługę, osiągnął świętość.

Trochę nowator, bardzo konserwatysta

Po wyborze oznajmił, że jako papież chciałby być przede wszystkim pasterzem. W pierwszym roku pontyfikatu podjął cztery istotne decyzje: zwiększył liczebność kolegium kardynalskiego, postanowił zwołać synod rzymski oraz sobór powszechny, wreszcie postanowił zrewidować kodeks prawa kanonicznego. W czasie swojego pontyfikatu zniósł też tzw. przysięgę antymodernistyczną, którą księża musieli składać przy święceniach od przeszło półwiecza.

O innych gestach, które były swoistą nowością, tak pisał Jaromir Kwiatkowski w Dzienniku Parafialnym w artykule „Dobry papież Jan” – święty mimo braku cudu:

Podczas koronacji nie pozwolił kardynałom całować swoich kolan i stóp, a tylko pierścień. To była zapowiedź nowego stylu papiestwa. Jan XXIII był otwarty na kontakty z prasą. Był pierwszym papieżem od 1870 r., który odbył oficjalne spotkanie poza Watykanem; spotkał się wówczas z więźniami, którzy sami przecież do niego przyjść nie mogli. Słynął także ze zdystansowanego podejścia do ceremoniału papieskiego. 16 kwietnia 1962 r. papież postanowił, że każdy kardynał musi być również biskupem. 5 września tego samego roku zalecił, by nie palić wyników wyborów papieża, lecz przechowywać je w archiwum. Po raz pierwszy w dziejach Kościoła przyjął na audiencji arcybiskupa anglikańskiego Geoffreya Fishera z Canterbury. Był pierwszym papieżem, który złożył prezydentowi Włoch wizytę na Kwirynale.

Jednym ze słów-kluczy, jakim posługiwał się papież, było „aggiornamento”, czyli uwspółcześnienie, zaktualizowanie orędzia chrześcijańskiego tak, by lepiej trafiało do dzisiejszego człowieka. Postulat ten znalazł się w słynnym przemówieniu papieża na otwarcie Vaticanum II. Później – nie zawsze w takim znaczeniu jak to pojęcie było rozumiane przez papieża Jana – był wykorzystywany w kontekście idei soboru.

Jednocześnie Jan XXIII był bardzo konserwatywny zwłaszcza w sprawach liturgii. Po swoim wyborze odmówił odprawiania Triduum Paschalnego zreformowanego w 1955 r. i wrócił do tradycyjnej liturgii papieskiej Wielkiego Tygodnia. W konstytucji apostolskiej Veterum sapientia surowo przykazywał, by studia teologiczne przygotowujące do kapłaństwa odbywały się w języku łacińskim, a kandydaci już wcześniej opanowali łacinę. Tam, gdzie ten zwyczaj zanikał, stanowczo nakazał go przywrócić. Zakładał bogate w ówczesnym czasie szaty papieskie, wszędzie udawał się w pięknym bogatym oficjalnym stroju papieskim. Wbrew niekiedy błędnie podawanym opiniom, nie zniósł tradycyjnego pocałunku w papieski but, w którym w ówczesnym czasie umieszczone były relikwie, a jedynie trzykrotne przyklęknięcie, które wcześniej obowiązywało przy podchodzeniu do ojca świętego. Był papieżem głęboko kochającym Matkę Bożą i różaniec.

Końcem 1962 r. wydał Mszał rzymski. Była to ostatnia wersja Mszału Piusa V, do dziś używana w kręgach wiernych katolickiej tradycji liturgicznej. Najistotniejszą zmianą w wydanym mszale było wprowadzenie do Kanonu Rzymskiego imienia św. Józefa.

Jan XXIII ogłosił osiem encyklik, spośród których najbardziej znane to „Mater et Magistra” i „Pacem in terris”.

Papież Jan a Sobór Watykański II

11 października 1962 r. papież otworzył Sobór Watykański II. Gdy w kontekście osoby papieża Jana XXIII mówimy o soborze, warto zaznaczyć, że wbrew panującym powszechnie opiniom, nie popierał on – inaczej niż jego następca Paweł VI – ramienia progresywnego ojców. W zasadzie nie można go umiejscowić po żadnej ze stron konfliktu modernistów z konserwatystami. Początkowa wizja soboru Jana XXIII, o czym mówił swym współpracownikom już po jego otwarciu, zakładała krótki sobór, który miał zostać uroczyście zamknięty po dwóch i pół miesiąca, w święto Bożego Narodzenia. Wszak wszystkie konserwatywne schematy zostały pieczołowicie przygotowane podczas kilkuletnich prac i bez zastrzeżeń zaaprobowane przez papieża.

Ojcowie soborowi postanowili skierować sobór na inne tory, a ojciec święty, w typowej dla siebie pokorze, zgodził się na to i jako papież w niewielkim tylko stopniu ingerował w pracę soboru, szanując jego odrębność i rolę. Warto zaznaczyć, że Jan XXIII miał liczne uwagi jedynie do projektu konstytucji o liturgii przygotowywanej przez Sekretariat ds. Jedności Chrześcijan. I właśnie ten projekt jako jedyny nie został przez sobór odrzucony, ale przyjęty do dalszych prac. Odrzucono za to – jak wspomniano wyżej – wszystkie dokumenty, które papież aprobował bez zastrzeżeń.

W tym kontekście nietrudno zrozumieć słowa, które krótko przed śmiercią papież Jan miał wypowiedzieć do jednego ze swoich współpracowników, kard. Silvio Oddiego:

Silvio, Silvio. Mój pontyfikat był niepowodzeniem. Nic z tego, co chciałem osiągnąć, nie zostało zrobione, a to, czego nie chciałem, aby zaistniało – zrealizowało się.

To szalenie istotny rys w kontekście świętości – nie każdy święty umiera w poczuciu zwycięstwa ze swego życia. A jednak papież Jan wysłużył sobie wieniec chwały, a jego postawa, przede wszystkim pokora, stała się dla wielu przykładem do naśladowania.

Zmarł 3 czerwca 1963 r. w wyniku krwotoku związanego ze zdiagnozowanym wcześniej rakiem żołądka. Jego ostatnie słowa brzmiały: „Nie mam innej woli, jak tylko wolę Boga. Aby byli jedno”. Przed śmiercią papież Jan zdążył poprowadzić jedną sesję Soboru Watykańskiego II. Jego następca Paweł VI poprowadził kolejne trzy, uroczyście kończąc sobór w grudniu 1965 r.

Jan XXIII został ogłoszony błogosławionym w 2000 r. przez Jana Pawła II, a świętym 27 kwietnia 2014 r. Jego wspomnienie obchodzi się 11 października, w rocznicę uroczystego otwarcia Vaticanum II.

Święty papieżu Janie XXIII, pokorny duszpasterzu, ucz nas pokory Chrystusa.
—————–
Źródła:
Jaromir Kwiatkowski, „Dobry papież Jan”: święty mimo braku cudu, DziennikParafialny.pl.
Roberto de Mattei, Sobór Watykański II. Historia dotąd nieopowiedziana, Ząbki 2012.
Jan XXIII, pl.wikipedia.org.

Poleć innym!