Justyna Mach ▼

Często słyszę od rodziców małych dzieci, że nie mogą się wprost doczekać, kiedy wreszcie ich pociechy przestaną potrzebować pieluch, specjalnych zupek i kaszek. Wiek przedszkolny jest właśnie takim okresem w którym następują te, a także szereg innych zmian w funkcjonowaniu dziecka.

Przedszkolaki z reguły są już samodzielne w zaspokajaniu licznych potrzeb, m.in. fizjologicznych. Oczywiście nabycie kontroli odruchów wydalniczych nie u wszystkich dzieci następuje w tym samym czasie. Wydany w 1994 roku Podręcznik Diagnostyczny Zaburzeń Psychicznych określa, że dziecko powinno przestać bezwiednie zanieczyszczać się kałem do 4, a moczem do 5 roku życia. Istotną rolę w tej kwestii odgrywają dojrzałość układu nerwowego naszej pociechy oraz właściwe oddziaływania wychowawcze. Najczęściej jednak dzieci dużo wcześniej opanowują sztukę kontroli nad wydalaniem. Umiejętność ta jest istotna zwłaszcza w momencie, gdy nasza pociecha ma rozpocząć edukację przedszkolną.

Już po drugim roku życia dzieci coraz częściej mówią o swoich emocjach i zastanawiają się nad nimi. W okresie średniego dzieciństwa rozwój emocjonalny wciąż się doskonali. Nasi milusińscy szukają sposobów zaspokojenia swych potrzeb i kiedy na przykład są smutni, przychodzą, żeby ich przytulić. Są w stanie we właściwy sposób ocenić przyczyny podstawowych reakcji emocjonalnych. Trzeba w tym miejscu jednak dodać, że początkowo zwracają uwagę głównie na wywołujące je czynniki zewnętrzne, a dopiero potem na wewnętrzne. Sytuacja ta odwróci się dopiero w późniejszych latach życia dziecka.

Przedszkolaki, obserwując zachowanie innych (mimikę, pantomimikę) oraz słuchając tego, co mówią, potrafią przewidzieć ich zachowanie. Dzięki oddziaływaniom wychowawczym i społecznym nabywają umiejętności kontroli nad ekspresją swych emocji, zwłaszcza tych negatywnych (strach, gniew). To pozwala nawiązywać i utrzymywać dobre relacje z innymi dziećmi i dorosłymi. Potrafią również przeżywać poczucie winy, gdy zachowają się niewłaściwie, nawet wtedy gdy nie ma przy nich innych osób.

Wiele dzieci przedszkolnych umie droczyć się i żartować, a także dostrzegać smutek innych osób i starać się je pocieszyć, pomóc w kłopocie. Warto w tym miejscu nadmienić, że zachowania empatyczne dzieci w dużym stopniu uzależnione są od przykładu, jaki dają im rodzice, a także od poziomu rozwoju poznawczego, językowego i doświadczeń, jakie mają nasze pociechy.

Być może zabrzmi to nieco niepoważnie, ale na okres średniego dzieciństwa przypada rozwój dziecięcych teorii umysłu. Mówiąc najprościej, nasi milusińscy tworzą pewne koncepcje przyczynowo-wyjaśniające, dzięki którym są w stanie przewidywać i wyjaśniać zachowania innych na podstawie ich pragnień, emocji czy przekonań. Momentem przełomowym dla tego osiągnięcia jest piąty rok życia. Wówczas przedszkolaki coraz lepiej odróżniają własne i cudze przekonania dotyczące rzeczywistości od niej samej. Dostrzegają, że ludzie mogą mieć odmienne zdania na te same tematy i że mogą być one prawdziwe lub fałszywe. Dzięki tym zmianom zaczynają rozumieć żarty, metafory i rozróżniać kłamstwa.

Dzieci pomiędzy 3 a 6 rokiem życia nawiązują wiele kontaktów z rówieśnikami. Umożliwia im to zwłaszcza przebywanie w grupie przedszkolnej. Nie od razu jednak podejmują zabawy wspólne. U większości trzy- i czterolatków dominują zabawy samotne lub też równoległe (dziecko obserwuje zabawę kogoś innego i ją naśladuje, ale bawi się oddzielnie). Dopiero dzieci pięcioletnie wolą podejmować zabawy społeczne (wspólne i zespołowe). W przypadku tych pierwszych, dzieci działając razem odgrywają swoje role, na przykład lekarza, pielęgniarki i pacjenta. W zabawach zespołowych natomiast mają do osiągnięcia jakiś wspólny cel, a dążąc do niego muszą podporządkowywać się pewnym zasadom. Niejednokrotnie uczą się także rywalizacji.

Był to ostatni artykuł dotyczący okresu średniego dzieciństwa. Mam nadzieję, że zawarte w tych trzech tekstach informacje pozwoliły na zarysowanie sylwetki dziecka w tym wieku i pomogły zrozumieć jego potrzeby i możliwości. W kolejnym pragnę przybliżyć rozwój rysunku u dzieci. Zapraszam do lektury!

*****

Justyna Mach, pedagog, autorka książek Kształtowanie osobowości dziecka w rodzinie oraz Dziecko partnerem w komunikacji i szczęśliwa mama Filipa, Emilki i Miłosza. Jest zafascynowana rozwojem człowieka, zwłaszcza w okresie dzieciństwa. Doświadczenie zawodowe zyskała, pracując jako pedagog szkolny i opiekun świetlicy. Bierze udział w projekcie, w ramach którego osoby potrzebujące pomocy pedagogicznej mogą skorzystać z bezpłatnych porad.

Zdjęcie główne: Photoxpress.com.

Poleć innym!