Justyna Mach ▼

Myślę, że wielu dorosłych nie zdaje sobie sprawy z roli, jaką w dzieciństwie odgrywa zabawa. Wydaje im się, że to po prostu zaprogramowany naturalnie w dziecku sposób spędzania wolnego czasu.

Pewnie niejednemu z nas zdarzyło się wypomnieć zwłaszcza trochę starszemu już dziecku, że pracowaliśmy ciężko, podczas gdy ono dobrze się bawiło. Dziecięca zabawa spełnia jednak bardzo ważne funkcje, których z punktu widzenia dalszego rozwoju nie sposób przecenić.

Przyjrzyjmy się bliżej zabawom dzieci w okresie poniemowlęcym. Jest to czas, kiedy maluszek chętnie manipuluje przedmiotami i z radością penetruje otoczenie. Manipulacje te jednak zaczynają być już bardziej specyficzne dla danego przedmiotu. Wiadomo przecież, że znacznie wzbogaciła się wiedza naszej pociechy i rozróżnia już poszczególne przedmioty i rozumie role, jakie one spełniają. Nie traktuje więc wszystkiego, co znajdzie w zasięgu swoich rączek, w ten sam sposób, jak to było dotychczas (tj. chwytając, oglądając, biorąc do buzi, rzucając i hałasując), ale stosownie do funkcji przedmiotu. Przykładowo, odróżnia klocki i wie, że można je układać lub wrzucać do pudełek. Chętnie zresztą umieszcza je w pojemniku, a następnie wysypuje lub wyjmuje. Umie sprawnie otwierać pudełko i rozumie, że pokrywka jest jego częścią (zauważyło relacje całość – część), choć sprawia mu jeszcze trudność zamykanie. Szczególnie traktuje lalki, które wozi,
układa do snu czy karmi.

Widzimy więc tutaj pierwszą ważną rolę, jaką pełni zabawa. Pomaga ona dziecku zdobywać wiedzę o przedmiotach i pełnionych przez nie funkcjach oraz – poprzez wielokrotne ćwiczenia – doskonali umiejętność posługiwania się różnymi narzędziami i przyborami (np. sztućcami, kluczami).

Dzieci dwu- i trzyletnie często łączą zabawy manipulacyjne z ruchowymi. Świetnym tego przykładem jest przewożenie klocków na samochodach, taczkach lub choćby przenoszenie ich w inne miejsce w rączkach. Takie maluszki uwielbiają wprost pchać przed sobą wózki i taczki, ciągnąć na sznurkach zabawki, najlepiej te, które wydają różne odgłosy.
Oto kolejne ważne funkcje, jakie pełni zabawa: zaspokaja ogromną w tym okresie rozwojowym potrzebę ruchu i przemieszczania się oraz poznawania otoczenia.

Okres poniemowlęcy to również początek rozwoju zabaw tematycznych i konstrukcyjnych u dziecka. Oczywiście jest to związanie ściśle z rozróżnianiem przeznaczenia różnych przedmiotów. Wśród zabaw tematycznych można zaobserwować zabawę dziecka w karmienie pieska lub kotka (przy użyciu pluszaków), układanie lalki do snu, maszerowanie żołnierzy, wyścigi samochodzików, itd. W miarę upływu czasu zabawy stają się rzecz jasna coraz bardziej bogate w treść i różne sposoby postępowania z przedmiotami, (np. nasza pociecha będzie wychodziła z lalką na spacery, a układając ją do snu, zmieni jej ubranko, okryje kołderką, ulula w wózeczku).

Łatwo dostrzec, że dziecko przetwarza zdobytą wiedzę o świecie właśnie w zabawie. Utrwala sobie zaobserwowane sposoby zachowania względem osób, zwierząt, a także wykonywane przez nie czynności.

Najbardziej typową zabawą konstrukcyjną dla omawianego wieku rozwojowego jest tworzenie babek czy rowów z piasku. Są to wytwory ulotne i dziecko zwykle bardziej cieszy samo wykonywanie czynności tworzenia niż efekt końcowy. Podobnie jest zresztą z budowlami z klocków, które chętnie po wybudowaniu niszczy. Trzeba jednak umożliwić dziecku dostęp do takich zabaw, ponieważ kształtują one kreatywność i pomysłowość. Są także doskonałym źródłem rozwoju dziecięcej wyobraźni.

Mam nadzieję, że te kilka uwag na temat dobrodziejstw, jakie niesie ze sobą zabawa, przyczyni się do większego docenienia jej roli w życiu naszych milusińskich.

*****

Justyna Mach, pedagog, autorka książek Kształtowanie osobowości dziecka w rodzinie oraz Dziecko partnerem w komunikacji i szczęśliwa mama Filipa, Emilki i Miłosza. Jest zafascynowana rozwojem człowieka, zwłaszcza w okresie dzieciństwa. Doświadczenie zawodowe zyskała, pracując jako pedagog szkolny i opiekun świetlicy. Bierze udział w projekcie, w ramach którego osoby potrzebujące pomocy pedagogicznej mogą skorzystać z bezpłatnych porad.

Zdjęcie główne: Photoxpress.com.

Poleć innym!